طبقه بندی بلوم (Bloom Taxonomy)

بنیامین بلوم (۱۹۴۸-۱۹۹۳) پژوهشگر و محقق حوزه روان شناسی یادگیری با الهام از فلسفه روان شناسی غالب دهه ۱۹۵۰ (روان شناسی شناخت گرا) به طبقه بندی هدف های آموزشی قابل دسترسی در فرآیند آموزشی در سه حیطه شناختی ، عاطفی و مهارتی پرداخت . از آن زمان تاکنون این طبقه بندی مبنای بیشتر طرحهای آموزشی بوده است. چهارچوب این طبقه بندی در سه حوزه زیر انجام گرفت:

الف)  حوزه اول بلوم – حوزه شناختی :

که در شش طبقه : یادآوری ، فهم ،کاربرد ، تجزیه و تحلیل ، نقد و ارزیابی ، خلق

• یادآوری یا به ذهن سپاری (Remembering): اولین سطح شناخت، یادآوری یا به ذهن سپاری است. در نظر بگیرید شما به عنوان یک دانشجو قرار است در دانشگاه سطح شناخت خود را بالا ببرید. اولین گام برای افزایش شناخت در شما، به ذهن سپردن مفاهیم است. شما به عنوان یک دانشجوی مدیریت باید در اولین گام مفاهیم مربوط به مدیریت، منابع انسانی، بازاریابی، کارآفرینی، بازرگانی بین الملل و … را به خاطرتان بسپارید. این مرحله پایه یادگیری و شناخت است.

• فهم (Understanding): سطح دوم در حوزه شناخت، فهم است. اگر بعد از خواندن یک مفهوم، تئوری، یا کتاب توانستید آن را بفهمید شما یک گام در حوزه شناخت به پیش رفته اید. برای مثال اگر از شما پرسیده شود ۴P چیست؟ و شما پاسخ دهید قیمت، محصول، پیشبرد و توزیع شما سطح اول حوزه شناختی را به خوبی طی کرده اید. اما اگر به این نکته هم اشاره کنید که ۴P ابزارهای یک بازاریاب برای رقابت در بازار است، آنگاه نشان داده اید که مفهوم ۴P را هم فهم کرده اید.

• بکارگیری (Applying): مرحله سوم در سطوح شناختی، بکارگیری است. اگر دانشجویی توانست آموخته های کلاس بازاریابی را در یک فروشگاه، شرکت یا سازمان بکار گیرد و فروش را افزایش دهد آنگاه به این سطح از شناخت رسیده است.

• تحلیل (Analyzing): گام بعدی در حوزه شناخت تحلیل است. دانشجویی که به این مرحله از شناخت رسیده است می تواند اجزا، روابط و ساختارها را تجزیه و تحلیل کند.

• نقد و ارزیابی (Evaluating): گام بعدی در سطوح شناخت نقد و ارزیابی مفاهیم است. در این سطح فرد به شناخت بسیار بالایی دست یافته به طوری که می تواند مفاهیم را به اجزا تقسیم کرده و اجزا و روابط را مورد نقد قرار دهد. دانشجویان در سطح دکترا باید بتوانند اقدام به نقد تئوری ها و مفاهیم کنند.

• خلق (Creating): عالی ترین سطح شناخت از دیدگاه بلوم خلق است. منظور از خلق ارائه یک مفهوم، نظریه یا شیوه کاربردی است. برای مثال دانشجویی که یک نظریه ارائه می کند یا مدیر بازاریابی که یک شیوه جدید در بازاریابی بکار می گیرد در این مرحله از شناخت قرار دارد.

ب)   حوزه دوم بلوم – حوزه عاطفی :

در پنج طبقه: دریافت کردن، پاسخ دادن، ارزش گذاری، سازمان دادن ارزشها، شخصیت پذیرفتن

• حساس شدن (Receiving): در این مرحله دانشجو نسبت به یک موضوع حساس شده و موضوع توجه دانشجو را به خود جلب می کند.
• واکنش (Responding): در این مرحله دانشجو علاوه بر توجه، نسبت به موضوع واکنش نشان داده و با آن درگیر می شود.
• ارزش قائل شدن (Valuing): در این سطح از حوزه عاطفی، دانشجو برای موضوع یا پدیده مورد نظر ارزش و احترام قائل می شود.
• سازمان دهی (Organizing): در این سطح از حوزه عاطفی دانشجو یک سازمان ارزشی را ایجاد کرده و برای موضوع یا پدیده مورد نظر یک جایگاه تعیین می نماید.
• ایجاد شخصیت توسط مجموعه ای از ارزش ها(Characterizing): مجموعه ای از ارزش های درون فرد شکل می گیرد. این مجموعه از ارزش ها موجب می شود رفتار فرد بروز کرده و شخصیت فرد شکل بگیرد.

ذکر این نکته لازم است که طی مراحل حوزه عاطفی بدون ایجاد شناخت درست در فرد می تواند خطرناک باشد. به عبارت دیگر فردی که به سطوح شناختی توجه لازم را ندارد و در سطح بالایی از سطح ارزشی است نمی تواند رفتار خوبی را از خود بروز دهد.

ج) حوزه سوم بلوم – حوزه روانی حرکتی:

حوزه روانی حرکتی مربوط به سطوح حرکتی است که برای ورزشکاران یا مشاغلی مانند جراحی که نیازمند انجام حرکات دقیق هستند کاربرد دارد و در رشته های انسانی و مدیریت مورد استفاده زیادی ندارد. بر اساس اصلاح  هارو (۱۹۷۲) بر طبقه بندی حوزه روانی حرکتی بلوم، مراحل زیر را می توان در این حوزه در نظر گرفت:

•  واکنش های خودکار (Reflex movements)
• حرکات جنبشی ساده (Basic fundamental movement)
• ادراکی (Perceptual)
• فعالیت های جسمی (Physical activities)
• فعالیت های حرکتی نیازمند مهارت (Skilled movements)
• ارتباط غیر مستقیم یا زبان بدن (Non-discursive communicatio