تقدیر بین‌المللی از سازمان تامین اجتماعی ایران با نقش‌آفرینی نرم‌افزار ایده

سازمان تأمین اجتماعی ایران موفق به دریافت گواهی شایستگی (Certificate of Merit) از انجمن بین‌المللی تأمین اجتماعی (ISSA) در جوایز بهترین اقدامات آسیا و اقیانوسیه ۲۰۲۴ شده است. این افتخار که در ۳ دسامبر ۲۰۲۴ در ریاض، عربستان سعودی به این سازمان اعطا شد، به دلیل اجرای موفق فرآیند نیازسنجی آموزشی مبتنی بر داده در مدیریت منابع انسانی بوده است. این موفقیت، نتیجه بهره‌گیری از رویکرد نیازسنجی مسئله‌محور در نرم‌افزار مدیریت آموزش ایده است که سازمان تأمین اجتماعی ایران را قادر ساخته تا برنامه‌های آموزشی خود را به شکلی دقیق‌تر و اثربخش‌تر طراحی کند. این دستاورد ارزشمند را به مدیران و کارشناسان متولی این پروژه تبریک می‌گوییم و امیدواریم که رویکردهای نوین مبتنی بر سیستم، داده و فناوری الگوی سایر سازمان‌ها قرار گیرد.

این موفقیت نشان‌دهنده اهمیت نیازسنجی آموزشی دقیق و داده‌محور در ارتقای مهارت‌های کارکنان است، موضوعی که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

 مروری از نیازسنجی تا ارزیابی و اثربخشی در آموزش سازمانی

فرآیند آموزش سازمانی از مراحل متعددی تشکیل شده است که هر یک نقش اساسی در توسعه مهارت‌های کارکنان و بهبود عملکرد سازمان دارند. در این مسیر، نیازسنجی آموزشی (Training Needs Assessment) به عنوان نخستین و مهم‌ترین گام شناخته می‌شود. در این مرحله، شکاف‌های دانشی و مهارتی (Skill Gaps) کارکنان شناسایی شده و معیارهای لازم برای طراحی برنامه‌های آموزشی مؤثر تعیین می‌شوند. روش‌های سنتی نیازسنجی شامل تحلیل شغلی (Job Analysis)، مصاحبه با ذینفعان کلیدی (Stakeholder Interviews)، و بررسی سوابق عملکردی (Performance Records Review) بودند، اما با پیشرفت فناوری، امروزه رویکردهای مبتنی بر داده (Data-Driven Approaches) و نیازسنجی مسئله‌محور (Problem-Based Needs Assessment) جایگزین روش‌های سنتی شده‌اند.

پس از نیازسنجی، فرآیند طراحی و توسعه محتوای آموزشی (Instructional Design) آغاز می‌شود. در این مرحله، بر اساس مدل‌های طراحی آموزشی مانند ADDIE (Analysis, Design, Development, Implementation, Evaluation) یا مدل کِرک‌پاتریک (Kirkpatrick Model)، دوره‌های آموزشی طراحی شده و برای اجرا آماده‌سازی می‌شوند. در مرحله اجرای آموزش (Training Implementation)، روش‌های مختلفی مانند یادگیری حضوری (Instructor-Led Training – ILT)، آموزش الکترونیکی (e-Learning)، و یادگیری ترکیبی (Blended Learning) به کار گرفته می‌شوند تا محتوای آموزشی به بهترین نحو به کارکنان انتقال یابد.

آخرین مرحله از چرخه آموزش سازمانی، ارزیابی و اثربخشی آموزش (Training Evaluation & Effectiveness) است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا میزان تأثیرگذاری دوره‌های برگزار شده را اندازه‌گیری کنند. مدل‌های ارزیابی مانند مدل کِرک‌پاتریک (Kirkpatrick’s Four-Level Model) و مدل فیلیپس (Phillips ROI Model) به کار گرفته می‌شوند تا میزان یادگیری کارکنان، تغییرات رفتاری (Behavioral Change)، و بازگشت سرمایه آموزشی (Return on Investment – ROI) تحلیل شوند. یکی از چالش‌های مهم در این بخش، جمع‌آوری داده‌های دقیق و معتبر از کارکنان است تا میزان تحقق اهداف آموزشی و تأثیر آن بر عملکرد شغلی مشخص شود.

در دنیای امروز، آموزش سازمانی یکی از ارکان اصلی توسعه و بهبود عملکرد کارکنان محسوب می‌شود. یکی از چالش‌های اساسی در این حوزه، طراحی و اجرای دوره‌های آموزشی بر اساس نیازهای واقعی کارکنان است. شرکت توسعه علوم راهبردی ایده، با بهره‌گیری از رویکرد “نیازسنجی مسئله‌محور” در نرم‌افزار مدیریت آموزش ایده، توانسته است این چالش را به شکلی موثر مدیریت کند.

 نیازسنجی در آموزش سازمانی چیست؟

نیازسنجی آموزشی فرآیندی است که در آن نیازهای یادگیری کارکنان شناسایی و تحلیل می‌شود تا برنامه‌های آموزشی به شکلی هدفمند طراحی شوند. این فرآیند به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از اتلاف منابع آموزشی جلوگیری کرده و دوره‌های آموزشی متناسب با نیازهای واقعی کارکنان ارائه دهند.

نیازهای آموزشی می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند، از جمله تغییرات در فناوری، به‌روز شدن قوانین و مقررات، یا نیاز به بهبود مهارت‌های فردی و تیمی کارکنان. یک نیاز آموزشی می‌تواند به صورت آشکار (مانند درخواست آموزش توسط کارکنان) یا پنهان (مانند کاهش بهره‌وری به دلیل عدم آشنایی با فرآیندها) باشد. علاوه بر این، یکی از دلایل مهم استفاده از این نوع نیازسنجی، ایجاد نیازهای جدید در بین کارکنان است که سازمان‌ها برای این دسته از نیازها دوره‌های آموزشی پیش‌بینی نکرده‌اند. به عنوان مثال، یادگیری استفاده از هوش مصنوعی به عنوان یک مهارت نوظهور، می‌تواند در سازمان مطرح شود، در حالی که قبلاً برنامه‌ای برای آن در نظر گرفته نشده است.

 رویکرد نیازسنجی مسئله‌محور

رویکرد نیازسنجی مسئله‌محور، فرآیندی ساختارمند برای شناسایی و تحلیل نیازهای آموزشی کارکنان است که بر پایه‌ی مشکلات واقعی و مهارت‌های موردنیاز آنان طراحی شده است. در این روش، نیاز آموزشی از طریق طرح مسئله توسط کارکنان آغاز می‌شود. هر کاربر می‌تواند مسئله‌ای را که در انجام وظایف خود با آن مواجه است، ثبت نماید. این مسئله می‌تواند شامل کمبود دانش تخصصی، مهارت‌های نرم، یا نیاز به یادگیری ابزارهای خاص باشد.

پس از ثبت مسئله، سرپرست کاربر درخواست‌دهنده، صحت و اولویت آن را بررسی و تأیید می‌کند. سپس این اطلاعات به واحد مدیریت آموزش سازمان ارجاع داده می‌شود. در این مرحله، تمامی مسائل جمع‌آوری شده، پایش و تجزیه‌وتحلیل می‌شوند تا دوره‌های آموزشی متناسب طراحی و تدوین شوند. در فرآیند پایش مسائل درج شده، واحد بررسی‌کننده ملزم به دسته‌بندی مسائل ارائه‌شده، حذف مسائل غیرضرور و نیاز، و همچنین افزودن مسائل جدید برای کارکنان است. علاوه بر این، منشأ نیازهای ایجاد شده نیز نکته‌ای مهم است که باید برای تک‌تک مسائل درج شود.

یکی از قابلیت‌های کلیدی این نوع نیازسنجی جدید، امکان استفاده از فرآیند پیش‌بینی برنامه و بودجه قبل از ایجاد دوره‌های آموزشی است. این ویژگی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا قبل از تکمیل تقویم آموزشی، دید کلی نسبت به برنامه سال آینده داشته باشند و منابع خود را به شکلی بهینه تخصیص دهند. علاوه بر این، فرآیند انتقال اطلاعات برنامه‌های پیش‌بینی‌شده و تبدیل آن‌ها به کلاس‌های آموزشی به راحتی قابل انجام است. همچنین، ادغام برنامه‌های ایجادشده و کلاس‌های طراحی‌شده در سیستم به سادگی امکان‌پذیر خواهد بود.

تقسیم‌بندی مسائل بر اساس شغل کاربران

مسائل درج‌شده از ابتدا بر اساس شغل کاربر درج‌کننده مسئله تقسیم‌بندی می‌شوند. این قابلیت به پرسنل هم‌شغل امکان می‌دهد که عناوین مسائل ثبت‌شده توسط همکاران خود را مشاهده کنند. در صورت وجود مسئله مشابه، آن‌ها می‌توانند از لیست مسائل موجود انتخاب کرده و نیاز خود را ثبت نمایند. این ویژگی باعث جلوگیری از دوباره‌کاری در ثبت مسائل، افزایش شفافیت نیازهای آموزشی، و بهینه‌سازی فرآیند نیازسنجی در سازمان خواهد شد.

ارزیابی و اثربخشی دوره‌های آموزشی

یکی از ارکان اساسی در بهبود کیفیت آموزش سازمانی، ارزیابی و اثربخشی دوره‌های آموزشی برگزارشده است. ارزیابی این دوره‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کند تا میزان تأثیرگذاری آموزش‌های ارائه‌شده را بسنجند و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را شناسایی کنند. بررسی میزان برطرف شدن مشکلات و بهبود عملکرد کارکنان پس از برگزاری دوره‌های آموزشی، نقش مهمی در تصمیم‌گیری برای طراحی دوره‌های آینده دارد.

در این نوع نیازسنجی مسئله‌محور، یک ویژگی مهم اضافه شده است که بر اثربخشی آموزش‌ها تأثیر مستقیم دارد. مسائل درج‌شده توسط کاربران، پس از اجرای دوره و در مرحله ارزیابی و اثربخشی، به عنوان بخشی از سوالات پرسشنامه‌های اثربخشی مطرح می‌شوند. این فرآیند به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که میزان رضایت کارکنان از رفع مسائل و نیازهای آموزشی خود را بسنجند و اطمینان حاصل کنند که دوره‌های ارائه‌شده واقعاً تأثیرگذار بوده‌اند. این رویکرد باعث افزایش دقت در سنجش کیفیت آموزش‌ها شده و داده‌های ارزشمندی را برای بهبود مستمر فرآیندهای آموزشی فراهم می‌کند.

جمع‌بندی

نرم‌افزار مدیریت آموزش ایده با بهره‌گیری از رویکرد نیازسنجی مسئله‌محور، سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا برنامه‌های آموزشی خود را بر اساس نیازهای واقعی کارکنان طراحی کنند. این مدل نه‌تنها باعث افزایش بهره‌وری آموزشی می‌شود، بلکه مشارکت کارکنان در فرآیند یادگیری را نیز تقویت می‌کند. سازمان‌هایی که به دنبال بهبود فرآیند آموزش و توسعه منابع انسانی خود هستند، می‌توانند با استفاده از این نرم‌افزار، گامی مؤثر در راستای ارتقای دانش و مهارت‌های کارکنان خود بردارند.