تکنیک PAQ چیست؟

تکنیک PAQ یک نوع روش تجزیه و تحلیل شغل میباشد که درسال ۱۹۶۰ توسط ارنست مک کورمیک توسعه یافت. اساس این روش بر مبنای روانشناسی SOR می باشد که پرسشنامه­ای از پیش تعیین شده است که بر مبنای رویکرد فهرست مشاغل می­باشد و انتظار می‌رود بتوان از آن در جهت مقایسه کمی مشاغل مختلف از لحاظ تضادها و تشابهات آنها استفاده نمود. در آغاز این تحقیقات دو هدف اصلی مد نظر بود:

1. توسعه یک روش عمومی آماری جهت توانمندی های ذاتی مورد نیاز شغل(به منظور حذف آزمون روایی).
2. تخمین ارزش شغل برگرفته از نتایج آماری برای استفاده در سیستم های پرداخت به کارکنان.

این دو هدف منجر به بی نیازی روش PAQ از الزامات روش های تجزیه و تحلیل شغل توافقی می شود. امروزه کاربردهای این روش از اهداف اولیه نیز فراتر رفته است. پس از توسعه و به کار گیری روش PAQ مشخص شد که از این روش میتوان در سایر زمینه های مرتبط با دانش سرمایه های انسانی نیز بهره گرفت. برای مثال دسته بندی مشاغل به خانواده های شغلی، تطابق شغل-شاغل-آموزش، ارزشیابی، طراحی شغل و مشاوره شغلی از زمینه های دیگر کاربرد PAQ هستند.

معرفی روش و مراحل آن

در روش PAQ با پرسشنامه تجزیه و تحلیل سمت(پست سازمانی) اجزای کار به شش حوزه تقسیم می شوند:

1. ورودی های اطلاعاتی: از کجا و چگونه اطلاعات لازم جهت انجام سمت، به دست شاغل می رسد؟
2. فرایندهای ذهنی: برای انجام سمت، چه استدلال ها، تصمیم گیری ها و فعالیت های تحلیل اطلاعات باید صورت گیرند؟
3. خروجی های کار: چه فعالیت های فیزیکی برای انجام کار به اجرا در می آیند و از چه ابزار ها و وسایلی استفاده می شود؟
4. ارتباط با افراد دیگر: چه ارتباطاتی برای انجام کار بین شاغل و افراد دیگر لازم است؟
5. محتوای شغل: کار در چه شرایط فیزیکی و اجتماعی انجام می شود؟
6. سایر ویژگی های سمت: چه فعالیت ها ، شرایط یا ویژگی های دیگری به جز موارد فوق در انجام سمت موثر است؟

سه حوزه اول در هر شغلی وجود دارد. اجزای فوق هر کدام به ابعاد مختلفی تقسیم می شوندکه جمعا چهل بعد را تشکیل می دهند.

ورودی های اطلاعاتی

• منابع بصری اطلاعات سمت
• منابع غیر بصری اطلاعات سمت
• فرایند های حسی و ادراکی
• فعالیت های برآورد کردن

فرایند های ذهنی

• تصمیم گیری، استدلال، برنامه ریزی و زمانبندی
• فعالیت های پردازش اطلاعات
• استفاده از اطلاعات علمی

خروجی های کار

• استفاده از ابزار و وسایل دستی
• استفاده از سایر وسایل دستی
• استفاده از وسایل ساکن
• استفاده از ابزار های کنترل روی دستگاه ها
• تجهیزات حمل و نقل اشیاء
• فعالیت های دستی
• فعالیت های کل بدن
• کارهای دستی و نیازمند هماهنگی

ارتباط با سایر افراد

• ارتباطات شفاهی
• ارتباطات نوشتاری یا چاپی
• سایر ارتباطات
• ارتباطات متنوع بین افراد
• میزان ارتباطات فردی لازمه سمت
• انواع ارتباطات فردی لازمه سمت
• نظارت و سرپرستی ارایه شده
• فعالیت های هماهنگ و سازماندهی
• نظارت دریافت شده

شرایط شغلی(سمتی)

• شرایط بیرونی کار جسمانی
• شرایط داخلی کار جسمانی
• خطرات فیزیکی
• جنبه های فردی و اجتماعی

سایر ویژگی های سمت

• لباس مورد استفاده
• جواز دادن
• استمرار سالانه کار
• نظم و ترتیب ساعت کار
• زمان بندی روز و شب
• احتیاجات سمت
• مسئولیت
• ساختار سمت
• بحرانی بودن سمت
• پرداخت یا دریافت

ابعاد سمت مورد اشاره در تکنیک PAQ با استفاده از ابزار تحلیل عوامل و آزمایش بر روی ۳۲۰۰ عنوان سمت به دست آمده است. امتیاز بندی در تکنیک PAQ میتواند برای هر سمت به طور جداگانه انجام گیرد. برای اجرای این روش مراحل زیر طی میشوند.

• تعیین اهداف اصلی از اجرای PAQ
• جلب حمایت های سازمانی لازم برای انجام پروژه
• تعیین محدوده و نحوه گردآوری اطلاعات
• مصاحبه با صاحبان سمت
• بررسی نتایج تحلیل سمت
• انتقال داده ها به نرم افزار های آموزش برای انجام فرآیند

مزایا، معایب و محدودیت ها

مزایا

کیفیت بالای خروجی نرم افزار ها برای هوشمند سازی فرآیند

کوتاه بودن مدت زمان انجام تجزیه و تحلیل سمت توسط نرم افزار

سهولت اجرایی

وجود شمای استاندارد ورودی و خروجی های تکنیک PAQ و جلوگیری از بروز اختلاف سلیقه تحلیل گران

مورد استفاده برای ایجاد خانواده های شغلی

محدودیت ها

از این تکنیک جهت تهیه شرح شغل نمی توان استفاده کرد

نیاز به دیدن آموزش و مهارت کافی تحلیل گران سمت

مصرف هزینه های سرمایه ای نسبتا زیاد برای آموزش تحلیل گران.

نمونه پیاده سازی مدل در ماژول تحلیل شغل ایده